ENVIRONMENTAL MANAGEMENT ACT

MAELEZO YA KIFUPI KUHUSU SHERIA YA MAZINGIRA YA MWAKA 2004

Sehemu ya kwanza Sheria ya Mazingira ya Mwaka 2004 ambayo inakusudia kuweka muundo wa kisheria na taasisi utakaoweka usimamizi endelevu ya mazingira katika kutekeleza Sera ya Taifa ya Mazingira. Muswada huu unaainisha misingi ya usimamizi wa mazingira kama vile Kanuni ya msingi ya haja ya kuchukua tahadhari panapokuwa na wasiwasi kuwa shughuli inayotaka kufanyika itakuwa na madhara kwa mazingira; basi isifanyike hata kama hakuna ushahidi wa kisayansi. Kanuni nyingine ya msingi ni ya mchafuzi kuwajibika kulipa gharama za kusafisha uchavuzi au kurekebisha uharibifu alioufanya. Sehemu hii pia ina kanuni ya msingi juu ya ushirikishwaji wa jamii katika utayarishaji wa sera, mipango na michakato ya usimamizi na hifadhi ya mazingira

Sehemu ya Pili ina misingi mikuu inayotumika katika usimamizi wa mazingira pamoja na wajibu wa kulinda mazingira. Sehemu inapendekeza vifungu vya sheria vitakavyohakikisha haki kwa kila mtu aliyepo Tanzania kuishi katika mazingira safi, salama na yanayolinda afya. Haki ya kuishi katika mazingira safi, salama na yanayolinda afya inajumuisha pia haki ya kila raia kutumia Mazingira kwa ajili ya shughuli za burudani, starehe, elimu, afya, dini, utamaduni na uchumi. . 

Sehemu ya Tatu inahusu mfumo wa kitaasisi na utawala katika utekelezaji wa sheria inayopendekezwa. Hi inajumuisha uundwaji na uainishaji wa majukumu ya Waziri, Kamati ya Taifa ya Ushauri kuhusu Masuala ya Mazingira, Mkurugenzi wa Mazingira, Baraza la Taifa la Usimamizi wa mazingira, wizara na sekta mbalimbali, sekretarieti ya mkoa pamoja na ngazi zote za serikali za mitaa.

Schemu ya Nne ina vifungu juu ya utayarishaji na utekelezaji wa mipango inayozingatia masuala ya mazingira ambayo itapaswa kuzingatia dharura ambazo zinaweze kutokea katika Mazingira. Sehemu hii ina vifungu juu ya mipango ya masuala ya mazingira katika ngazi ya serikali za mitaa, ngazi ya sekta ngazi ya taifa.

Sehemu ya Tano, ambayo inahusu usimamizi wa mazingira inaweka vifungu vinavyojumuisha masuala mbalimbali ikiwa ni pamoja na uanzishaji wa maeneo ya kipekee ya mazingira yanayohitaji hifadhi nje ya maeneo mengine ya hifadhi ya kitaifa. Sehemu hii pia ina vifungu juu ya mipango ya usimamizi wa mazingira kwa maeneo ya hifadhi kitaifa pamoja na ulinzi wake. Sehemu hii inatoa pia masharti juu ya hifadhi ya maeneo nyeti kimazingira, kingo za mito, bahari na fukwe zake, maziwana fukwe zake, ardhioevu, milima, mandhari, hifadhi ya bioanuwai, matumizi ya rasilimali za kigenetiki za Tanzania pamoja na usimamizi na uingizaji nchini wa vinasaba vilivyofanyiwa mabadiliko ya kigenetiki na mazao yake. Pia sehemu hii inaweka masharti yanayohusu hifadhi ya urithi wa kiutamaduni, hifadhi ya usafi wa anga na mabadiliko ya tabia nchi.

Sehemu ya Sita inahusu tathimini ya athari kwa mazingira ambayo inatambulika kimataifa na kuwa sehemu muhimu katika mikataba ya kimataifa ya mazingira kama nyenzo muhimu ya utatatibu wa uchambuzi, ambao hufanyika i1i kufahamu kama programu, shughuli au mradi utakuwa na athari kubwa kwenye mazingira na namna ya kuiepuka. Sehemu hii pia inatoa masharti kwa miradi au shughuli zitakazohitaji kufanyiwa tathimini ya athari kwa mazingira kabla ya kuanza kutekelezwa. Hayo ni pamoja na sharti kuwa tathimini hiyo itafanywa na wataalamu au kampuni ya wataalam iliyoandikishwa katika daftari maalum ambao wataruhusiwa kufanya shughuli hiyo nchini.

Sehemu ya Saba inaweka masharti juu ya nyenzo mpya ya kisheria juu ya tathimini ya athari kimkakati kwa mazingira ambayo inataka miswada ya sheria, sera, mipango na programu mbalimbali za serikali na taasisi zake inapopendekezwa maelezo ya kina yatolewe i1i tathimini ifanyike kuona kama utekelezaji wake hautakuwa na athari kwa mazingira na matumizi endelevu ya mali asili.

 Sehemu ya Nane inatoa masharti juu ya hatua za kuchukuliwa za kuzuia uchafuzi wa mazingira na udhibiti wa uchafu huo pindi unapotokea. Sehemu hii ina vifungu vya kina vinavyohusu uchafuzi wa mazingira na uwezo wa Waziri kutengeneza kanuni za kuzuia na kudhibiti uchafuzi huo. Sehemu hii, pamoja na mambo mengine, inazuia uchafuzi wa maji, utupaji wa vitu vya hatari venye sumu, kemikali na umwagaji wa mafuta kwenye mazingira, pamoja na uzuiaji wa shughuli na michakato ambayo ni hatari kwa mazingira.

Sehemu ya Tisa inahusu usimamizi wa taka. Sehemu hii inatenganisha kwa makusudi masharti yanayohusu usimamizi na utupaji wa taka ngumu; uzuiaji wa utupaji hovyo wa taka taka katika maeneo ya wazi na majumbani; utupaji na usafirishaji wa maji taka; uzuiaji wa uchafuzi wa hewa; na utupaji wa takataka zenye sumu. Sehemu hii inazipa serikali za mitaa jukumu maalum la kupunguza taka ngumu, maji taka, uchafuzi wa hewa na takataka zenye sumu katika maeneo yao

Sehemu ya Kumi. Sehemu hii inatambua umuhimu wa nafasi ya Kamati ya Kitaifa ya Viwango vya Ubora wa Mazingira chini ya Shirika la Viwango Tanzania. Kamati hii ina wajibu wa kuangalia maendeleo pamoja na kupitia na kukusanya mapendekezo ya kuwekwa viwango na kuviwasilisha kwa Waziri ili avitangaze kuwa viwango vya kitaifa. Kila mtu anayefanya shughuli yoyote inayogusa masuala ya mazingira atatakiwa kuheshimu na kutekeleza masharti ya viwango vya ubora wa mazingira vilivyowekwa.

Sehemu ya Kumi na Moja inaweka amri juu ya urudishaji wa hali ya mazingira katika hali yake ya awali, amri ya kupewa njia ya kupita na kuingia katika eneo linalohitaji hifadhi ya mazingira na amri ya kuhifadhi mazingira. Amri ya kurudisha mazingira katika hali yake ya awali na kuhakikisha mtu ambaye ameharibu mazingira anawajibika kuyarudisha katika hali yake kwa kadri itakavyowezekana kama ilivyokuwa mwanzo kabla ya kuharibiwa inatolewa hasa katika shughuli za uchimbaji madini. Amri ya kupewa njia ya kupita na kuingia katika eneo linalohitaji hifadhi ya mazingira inatolewa kwenye ardhi ambayo imewekewa masharti ya kutunzwa ili kuhifadhi mazingira.

Sehemu ya Kumi na Mbili inayoshughulikia uchanganuzi na kumbukumbu ina vifungu juu ya uteuzi wa maabara, wataalam wa uchanganuzi na mabingwa wa uchanganuzi kwa ajili ya uchukuaji wa sampuli na uchanganuzi kwa ajili ya kuhakikisha kuwa pamoja na mambo mengine viwango vya ubora wa mazingira, unafuatwa na kutiliwa nguvu. Sehemu hii pia ina vifungu vya uwasilishaji wa kumbukumbu na taarifa kutoka taasisi mbalimbali juu ya athari kwa mazingira. Baraza la Taifa la Hifadhi ya Mazingira linatakiwa kutunza kumbukumbu zote kwa kuzingatia masharti ya utunzaji wa siri kwa mujibu wa sheria.

Sehemu ya Kumi na Tatu inahakikisha uhuru wa kila raia kupata habari juu ya mazingira kwa mujibu wa sheria. Sehemu hii pia inatoa kwa Mkurugenzi wa Mazingira na Mkurugenzi Mkuu wa Baraza haki ya kupata taarifa na habari za mazingira kutoka kwa mtu yeyote zitakazowawezesha kutimiza wajibu na majukumu yao. Sehemu hii ina kifungu juu ya kuanzishwa kwa chombo kikuu cha kukusanya taarifa za mazingira ikiwa ni pamoja na takwimu zilizotolewa na vyombo vya umma au binafsi katika utunzaji na usimamizi wa mazingira. Utafiti wa mazingira pamoja na elimu ya mazingira na uelimishaji wa umma yameelezwa katika sehemu hii. Mkurugenzi wa Mazingira anatakiwa chini ya sheria hii kutayarisha na kutangaza kila baada ya miaka miwili taarifa ya hali ya mazingira ambayo pia itawasilishwa Bungeni kwa taarifa.

Sehemu ya Kumi na Nne inahusu ushirikishwaji wa Umma katika utoaji wa maamuzi juu ya masuala ya mazingira kama yalivyoelekezwa katika Msingi wa Kumi ya Azimio la Rio. Ushirikishwaji wa umma katika Sehemu hauishii tu katika ushiriki kwenye masuala ya tathimini ya athari kwa mazingira bali pia katika nyanja nyingine za maamuzi. Katika sehemu hii wananchi wanahakikishiwa haki yao ya kushiriki na kutoa maamuzi juu ya utengenezaji wa sera ya mazingira, malengo, mipango na kuwashirikisha katika utayarishaji wa sheria na kanuni zinazohusu mazingira. 

Sehemu ya Kumi na Tano ya Muswada huu inahusu mikataba ya kimataifa inayohusu mambo ya usimamizi na udhibiti wa mazingira. Sehemu hii pia inazungumzia juu ya uandaaji wa mapendekezo ya kisheria juu ya utekelezaji wa mikataba hiyo. Pia inahusu haja ya kuanzishwa kwa mazungumzo na nchi jirani juu ya uanzishaji wa programu za usimamizi wa mazingira kwa ajili ya kuondoa na kupunguza uharibifu wa mazingiraunaoweza kutokea katika maeneo yanayovuka mipaka lakini yanayoshabihiana kimazingira. 

Sehemu ya Kumi na Sita ina vifungu juu ya kuheshimu na kufuata sheria ikiwa ni pamoja na masuala ya hima sheria. Pia inaelezea uteuzi wa wakaguzi wa mazingira, kazi zao na utendeshaji wa kesi mbalimbali unaofanywa na wakaguzi hao. Aidha inaelezea uteuzi wa wakaguzi wa mazingira kutoka katika taasisi na ofisi mbalimbali za serikali. Wakaguzi hao wa mazingira wanaweza kuteuliwa kutoka Baraza, serikali za mitaa au taasisi yoyote ya umma. Uteuzi huo unaweza kufanywa kwa kutamka jina la mtu au la taasisi. Sehemu hii pia inazungumzia makosa mbalimbali juu ya uharibifu wa mazingira na adhabu zake. Sehemu hii inatoa mamlaka ya kutoa amri kwa mtu yeyote ili kuzuia uharibifu wa mazingira na maswala yote ya dharura yanayoweza kutokea ili kuweza kudhibiti mazingira. Sehemu hii ina vifungu vinavyowawajibisha mameneja wa makampuni kwa uharibifu na uchafuzi wa mazingira unaofanywa na kampuni anayoiongoza. 

Sehemu ya Kumi na Saba ya Muswada inatoa utaratibu wa kukata rufaa pale inapotokea mtu hakuridhishwa na uamuzi wa Mkurugenzi Mkuu wa Baraza au uamuzi wa Waziri. Ambaye hakuridhishwa na uamuzi wa Mkurugenzi Mkuu anaweza kukata rufaa kwa Waziri. Asiyeridhishwa na uamuzi wa Waziri anaweza kukata rufaa kwenye Baraza la Rufaa la Mazingira. Sehemu hii inaelezea muundo wa Baraza la Rufaa na mamlaka ya kisheria ya Baraza hilo.

Sehemu ya Kumi na Nane ya Muswada huu inazungumzia juu ya kuanzishwa kwa Mfuko wa Dhamana wa Kitaifa wa Mazingira. Mfuko huu utakapoanzishwa utatumika kutoa misaada midogo kwa vikundi vya umma ambavyo vina programu za hifadhi ya mazingira ya kijamii na kutolewa kwa tuzo mbalimbali za kutunza mazingira vizuri. Mfuko wa dhamana wa mazingira umewekwa chini ya usimamizi wa Bodi ya Wadhamini.

Sehemu ya Kumi na Tisa ya Muswada huu inaelezea vyanzo vya mapato vya Baraza la Taifa la Usimamizi wa Hifadhi ya Mazingira na uwezo wa Baraza wa kukopa na kutoa mkopo na uwezo wa kuwekeza. Chanzo kikuu cha mapato ya Baraza kitatokana na bajeti ya serikali inayoidhinishwa na Bunge.

Sehemu ya Ishirini ya Muswada huu inahusu mambo ya ujumla na ya kipindi cha mpito, pia inapendekeza kufutwa kwa Sheria ya Taifa ya Hifadhi ya Mazingira ya 1983. Pamoja na kufutwa kwa sheria hiyo sheria hii itarithi ajira, amri na mambo yote halali yaliyofanywa au kuamriwa katika sheria inayofutwa. Sehemu hii pia imezungumzia malipo ya dhamana kama mwendelezaji au mwekezaji atakayeshindwa kutekeleza masharti ya hifadhi ya usimamizi wa mazingira. Muswada huu unatambua pia kuendelea kutumika kwa taratibu za sasa zilizowekwa katika sheria nyingine za maswala ya jinai na madai zinazogusa mashauri ya mazingira. Pia sehemu hii inazungumzia maswala ya ulipwaji wa fidia kwa mtu atakayeathirika na mazingira na unamwezesha Waziri kutengeneza kanuni juu ya ulipwaji wa fidia hizo.